Stacje polarne

Co to są warunki ICE?

Warunki panujące w terenach polarnych zalicza się do kategorii tzw. ekstremalnych środowisk (extreme environment; EE). EE to otoczenie, w którym ludzie nie funkcjonują naturalnie, a zatem aby mogli w nim przebywać, konieczna jest złożona adaptacja psychologiczna i fizjologiczna. Wszystkie EE bazują na współpracy człowieka i technologii, człowieka z człowiekiem i człowieka ze środowiskiem, a efektywne działanie, tak jednostki, jak całego zespołu, jest bardzo dużym wyzwaniem. Szczególnym przykładem środowiska EE jest środowisko polarne, które można scharakteryzować jako odosobnione – zamknięte – ekstremalne (isolated – confined – extreme; ICE). Polarnicy pracujący w stacjach polarnych są odosobnieni od reszty społeczeństwa, funkcjonują w małej przestrzeni, której opuszczenie może być utrudnione przez ekstremalne warunki pogodowe, w tym zimno i okres nocy polarnej.

Jak działają stacje polarne?

Początek eksploracji terenów polarnych określa się mianem epoki heroicznych wypraw. Arktyka i Antarktyda stanowiły niepodjęte wówczas wyzwanie, któremu sprostać chcieli nieliczni badacze i podróżnicy. Dziś eksploracja terenów polarnych odbywa się w sposób bardziej systematyczny, a Arktyka i Antarktyda są miejscem pracy dużej grupy ludzi.

Badania terenów polarnych odbywają się głównie za pośrednictwem stacji polarnych, czyli budynków lub kontenerów badawczo-mieszkalnych wyposażonych we własne źródła prądu. W wielu stacjach przez cały rok przebywają małe zespoły, tzw. grupy zimowników, a latem polarnym przybywają liczni badacze, którzy zamieszkują stację okresowo. W Antarktyce istnieje 40 całorocznych stacji polarnych zarządzanych przez 20 różnych krajów, natomiast w Arktyce znajdują się 42 czynne stacje polarne administrowane przez 7 różnych krajów.

Polska zarządza dwoma stacjami polarnymi działającymi przez cały rok oraz kilkoma sezonowymi placówkami badawczymi. W 1957 roku rozpoczęto budowę Polskiej Stacji Polarnej im. Stanisława Siedleckiego w fiordzie Hornsund na zachodnim Spitsbergenie, natomiast w roku 1977 działalność rozpoczęła Polska Stacja Antarktyczna im. Henryka Arctowskiego zlokalizowana na Wyspie Króla Jerzego w Zatoce Admiralicji na Antarktydzie.

Po co polarnikom psycholog?

Podczas ekspedycji polarnicy przebywają w skrajnych warunkach, niezwykle specyficznych pod względem przestrzeni zarówno fizycznej, jak i społecznej. Tworzą małą grupę (6-12 osób), która mieszka i pracuje ze sobą przez cały rok. Okresowo są skrajnie odizolowani społecznie – w stacji nie przebywa nikt poza zimownikami. Cały czas są odizolowani od większości udogodnień cywilizacyjnych, do jakich przywykliśmy na co dzień. Ponadto narażeni są na niekorzystne warunki środowiskowe, bardzo niskie temperatury, odmienny niż europejski cykl solarny (okres dnia i nocy polarnej). Dodatkowo  na Spitsbergenie zagrożenie dla człowieka stanowią niedźwiedzie polarne.

Tak specyficzna przestrzeń fizyczno-społeczna niesie ze sobą daleko idące konsekwencje dla człowieka. Zmianom ulega fizjologia oraz psychika jednostki. Wzwi azku z tym, psycholog może wspierać proces rekrutacji uczestników wypraw polarnych, żeby wybrać jednostki, które najlepiej poradzą sobie w skrajnym środowisku, prowadzić szkolenia przedekspedycyjne dotyczące zachowania człowieka w warunkach ICE, być w stałym kontakcie z ekspedycją i w razie konieczności udzielać wsparcia psychologicznego lub dokonywać interwencji. 

Co badam?

W badaniach, które prowadzę staram się ustalić czynniki, które wpływają na efektywne funkcjonowanie człowieka w warunkach polarnych. Skupiam się zarówno na jednostkach i ich cechach psychicznych, jak również na całych zespołach wraz z ich unikatowym klimatem i dynamiką. Całość osadzam w kontekście ekstremalnych warunków środowiskowych, które w dużym stopniu modyfikują działanie indywidualne i grupowe. Szukam odpowiedzi na pytanie, czy da się wyselekcjonować i wyszkolić ludzi, którzy będą dobrze funkcjonować w warunkach ICE, czy może warunki te są tak skrajne, że adaptacja do nich jest sytuacyjna.

Wyniki badań służą polarnikom, umożliwiają lepsze projektowanie procedur rekrutacyjnych i szkoleń przedekspedycyjnych. Znajdują również zastosowanie w pozapolarnym świecie, stanowią analogię do misji kosmicznych oraz czy wypraw sportowych i podróżniczych. Wskazówki na temat optymalizacji pracy zespołu w skrajnych warunkach mogą mieć również zastosowanie w biznesie. 

Zainteresował Cię temat? Zapoznaj się z moimi pracami naukowymi

Chcesz ze mną współpracować?

Sprawdź co mogę dla Ciebie zrobić.

Współpraca